تفاوت‌های بین موشک بالستیک و موشک کروز چیست
تفاوت موشک کروز و بالستیک در تکنولوژی ساخت و کاربرد های آن هاست.
موشکها دارای قدرت تخریب بالا هستند و صدمات جبران ناپذیری را به اهداف خود وارد می کنند. انسان‌های اولیه برای پیروزی بر هم نوعان خود از سنگ و چوب و سپس نیزه و تیرکمان استفاده میکردند، تا اینکه با گذر زمان، پای اسلحه ها (Weapons) و موشک ها (Missiles) برای دفاع و نزاع به میان آمد.
برای آشنایی بیشتر با تاریخچه ساخت موشک کلیک کنید.
از بین موشک های ساخته شده، دو نوع موشک بالستیک و موشک کروز از دو تکنولوژی متفاوت و برای کاربرد های متفاوت جهت اهداف گوناگون، ساخته شده اند و با هم تفاوت هایی دارند.
در این مقاله ابتدا به معرفی کامل این دو موشک می پردازیم و سپس تفاوت های آن ها را بررسی می کنیم.
آنچه در این مطلب خواهید خواند:
موشک بالستیک
موشک بالستیک به یک سامانه خود هدایت شونده گفته می شود که بعد از پرتاب، موشک تا ارتفاع بسیار بالایی (بعضا خارج از جو زمین) به وسیله نیروی موتور اوج می گیرد و پس از طی کردن بخشی از مسیر، ادامه آن را به کمک نیروی جاذبه زمین می پیماید و سپس توسط RV یا همان ورود مجدد به جو زمین برگردانده می شوند. به عبارتی بخش زیادی از مسیر را به کمک نیروی موتور طی کرده و هنگام پایین آمدن بر روی هدف از پیش تعیین شده از نیروی جاذبه زمین کمک می گیرد و نیروی موتور در آن هیچگونه دخالتی ندارد.
موشک بالستیک همچنین به عنوان موشک های رهیاب و نظامی نیز شناخته می شوند. این نوع از موشک ها دارای اوج گیری بالایی هستند، البته در نظر داشته باشید تنها دلیل نام گذاری و تقسیم بندی موشک های بالستیک، همین نوع اوج گیری آن ها خواهد بود.
موشک های بالستیک دارای سامانه رهیاب و منطقه هایی با نام حمل کننده مهمات هستند. از انواع این موشک ها می توانیم به دور برد، میان برد، کوتاه برد، ضد کشتی، تاکتیکی و قاره پیما نام برد که در ادامه به معرفی هر کدام از آنها می پردازیم.
لیست موشک های ایران را از اینجا مشاهده کنید.
تاریخچه موشک بالستیک
قدیمی ترین و اولین موشک بالستیک جهان بین سال های 1930 تا 1940 توسط آلمان نازی زیر نظر ورنر فون براون در ورماخت ساخته شد و این موشک به نام A-4 نام گذاری شد و امروزه با نام موشک وی-2 شناخته می شود که خلاصه شده عبارت Vergeltungswaffe-2 به معنای سلاح انتقامی 2 می باشد.
اولین پرتاب موفقیت آمیز این موشک در تاریخ 3 اکتبر 1942 صورت گرفت که نتیجه آن کاملا رضایت بخش بود و پس از گذشت تنها 2 سال یعنی در سال 1944 برای اولین بار از این موشک در جنگ واقعی علیه کشور انگلستان استفاده شد.
ورماخت در طول جنگ جهانی دوم حدود 6000 هزار موشک وی-2 تولید کرد که تنها 3000 موشک روانه کشور های بریتانیا، هلند و بلژیک شد.
انواع موشک های بالستیک
موشک بالستیک را با در نظر گرفتن برد یا برخی از کاربرد های آن، می توان به چند نوع مختلف تقسیم کرد که در بسیاری از کشور ها معمولا بر اساس بردی که موشک دارد دسته بندی می شود.
البته در برخی از کشور ها از معیار ها و الگو های متفاوتی برای دسته بندی کردن موشک استفاده می شود که در ادامه تعدادی از این الگو ها را بررسی می کنیم:
• تاکتیکی :
این موشک در زبان انگلیسی با نام Tactical ballistic missile شناخته می شود که به موشک هایی با برد150 تا 300 کیلومتر گفته می شود.
• کوتاه برد (SRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Short-range ballistic missile شناخته می شود که به موشک های گفته می شود که برد آن ها کمتر از 1000 کیلومتر می باشد.
• میان برد (MRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Medium-range ballistic missile شناخته می شود که به موشک هایی با برد 1000 تا 3500 کیلومتر گفته می شود.
• دوربرد (IRBM) :
در اصطلاح انگلیسی با نام Intermediate-range ballistic missileشناخته می شود که برد این موشک ها بین 3500 تا 5500 کیلومتر می باشد.
• قاره پیما (ICBM) :
در زبان انگلیسی با نام Intercontinental ballistic missile شناخته می شود که به مجموعه موشک هایی با برد بیشتر از 5000 کیلومتر گفته می شود.
• پرتاب شونده از زیر دریا (SLBM) :
این موشک از زیر دریا شلیک می شود و نام کامل آن در زبان انگلیسی Submarine-launched ballistic missile می باشد.
اکثر کشور های دارای صنعت موشکی فعال از موشک های بالستیک میان برد، دوربرد و قاره پیما برای حمل کلاهک های هسته ای استفاده می کنند.به علت این که این گونه موشک ها توانایی حمل مواد منفجره با حجم بالا را برای مسافت طولانی ندارند در نتیجه استفاده از مواد منفجره با حجم کم در موشک بالستیک از نظر هزینه مقرون به صرفه نیست.
موشک کروز
موشک کروز (Cruise missile) در جنگ جهانی دوم توسط آلمان برای اولین بار استفاده شد. طی سال‌های بعد به دلیل قابلیت‌هایی مانند انعطاف پذیری، دقت بالا و همچنین هزینه ساخت پایین به شدت مورد استقبال کشورهای مختلف قرار گرفت.
اگر بخواهیم به مفهوم کروز اشاره کنیم، در واقع کروز به معنای قابلیت هدایت شوندگی است. موشکها به خصوص موشک کروز(Cruise missile) دارای این قابلیت هستند. در واقع تفاوت آنها با راکتها همین میباشد.
موتور موشک کروز که وظیفه تامین نیروی حرکت آن را بر عهده دارد، میتواند از نوع توربوجت یا توربوفن باشد.
موتورهای توربوفن نسبت به موتور توربوجت مزیت‌هایی زیادی دارد که در ادامه لیستی از آنها را بیان می‌کنیم:
• مصرف سوخت پایین، حرارت تولید شده پایین‌تر در مدت زمان زیاد و پرواز در ارتفاع کمتر.
• در موتورهای توربوفن نیروی پیشرانه بیشتری تولید میشود؛ زیرا حجم هوایی که از فن آن می‌گذرد خیلی زیاد است و هوای کمی از موتور آن عبور داده میشود.
• بیشتر هوایی که به داخل موتور توربوفن وارد میشود، بدون احتراق از آن خارج میشود.
• بازدهی بالاتر و مناسب برای سرعت های متوسط
• تولید سر و صدای کمتر در سرعت‌های مافوق صوت
پهپاد کرار نخستین پهپاد ایرانی است که دارای موتور توربوجت میباشد.
موشک کروز با توجه به توانایی کنترل‌شوندگی و تغییر مسیر تا لحظه اصابت به هدف، سرعت بسیار بالا، به عنوان یک سلاح مرگ‌بار و خطرناک به شمار می‌رود. در برخی از این موشکها از موتور جت استفاده میشود که این موجب سرعت بسیار بالای آنها می‌گردد؛ در صورتی که موتور راکتی در سایر موشکها به کار رفته است.
پرواز کروز
قابلیت پرواز کروز برای هواگردهایی از قبیل هواپیما به معنای بهینه ترین حالت مصرف انرژی میباشد. هواگردهایی که قابلیت کنترل دارند، مثل پهپاد، در واقع از این توانایی بهره می‌برند.
اولین هواپیمای کروز در اوایل پیدایش این صنعت، به‌صورت بدون سرنشین در سال 1917 ساخته شد. بعدها در خلال جنگ‌های بزرگ جهانی برای بمباران مواضع دشمن استفاده شد. این حالت می‌توانست خیلی موثرتر از حالت توپ‌خانه‌ای باشد.
در سال‌های بعد با پیشرفت تکنولوژی، تمام ابرقدرت‌های جهانی برای ساخت موشکهای کروز به رقابت پرداختند.
ویژگی‌های موشک کروز
لیست ویژگی‌های یک موشک کروز که باعث متمایز شدن آن میشود :
• پرواز در ارتفاع پایین به دلیل برخورداری از باله یا بالک و سطح مقطع راداری کم که منجر به پنهان ماندن از دید رادار میشود.
• این موشک میتواند ارتفاع پرواز خود را تغییر دهد که این ویژگی برای منهدم ساختن اهداف متحرک عالی میباشد.
• موشکهای بالستیک از جو بیرون می‌روند و طبق یک برنامه‌ریزی مشخص به زمین برمی‌گردند اما موشک کروز از جو خارج نمی‌گردد و علاوه بر این قادر است مسیر خویش را دائما عوض نماید.
• برد این موشک بسیار وسیع است و میتواند از 50 تا 300 کیلومتر باشد.
• این موشک میتواند حامل کلاهک جنگی در یک پرواز مداوم و یکسره باشد. در واقع کلاهک بخشی از بدنه آن است.
• دقت یک موشک کروز به علت پایین بودن سرعت آن، نسبت به موشک بالستیک بسیار بالا است و قابلیت شلیک از همه جهات را دارد.
• سامانه هدایت این موشک میتواند بر اساس CDS یا GPS باشد.
انواع موشک کروز
بر اساس نوع پرتاب، موشک کروز به سه دسته تقسیم‌بندی میشود:
• هواپایه
• زمین پایه
• دریاپایه که از طریق زیردریایی پرتاب میشود. اگر از ناو این امر صورت گیرد به آن ناوپایه می‌گویند.
تفاوت موشک کروز و بالستیک
تفاوت های این دو موشک به شرح زیر می باشد:
1- موشکهای کروز هدایت شونده اند و قابلیت کنترل از راه دور نیز دارند و یا هدف از پیش مشخص شده ای دارند. یک موشک کروز با استفاده از تجهیزات ویژه ای که دارد هدف خود را دنبال می کند و میتواند از زمین، دریا و هوا و البته از یک ناو جنگی یا کشتی جنگی یا زیردریایی پرتاب شود، اما موشک بالستیک از زمین به بالا پرتاب شده و حرکت بالستیک دارد.
2 – موشک کروز مانند یک هواپیما دارای موتوری مثل پیشران هواپیما و بال های کوچک است به صورتی که مسیر حرکت خود را می تواند کنترل نماید. این موشکها از سیستم های هدایت کننده ماهواره ای مبتنی بر GPS و سیستم های دیگر استفاده می کنند و به اصطلاح دارای بینایی می باشند، اما موشکهای بالستیک اینگونه نیستند و بیشتر برای اهداف ثابت مورد استفاده قرار می گیرند.
3- موشکهای کروز برای حرکت در سطح پایین طراحی شده اند تا از شناسایی آنها توسط رادارهای سیستم های ضد موشکی جلوگیری شود. نکته اصلی در مورد موشک های کروز این است که به وسیله قدرت بینایی خود به سمت اهداف حرکت می کنند، در عوض موشکهای بالستیک برای پرواز در سطح بالاتر و حتی پرواز در خارج از سطح جو ساخته شده اند. این موشک وقتی از جو خارج شدند به وسیله مکانیزمی به نام بازگشت مجدد که RV نامیده می شود به زمین باز می گردند که اوج گیری زیاد این نوع موشکها باعث می شود با سرعت بسیار زیاد به اهداف برخورد کنند.
4 – یکی دیگر از با اهمیت ترین تفاوت موشک بالستیک و موشک کروز این است که موشکهای کروز کل مسیر را به وسیله انرژی سوخت خود طی می کنند تا به اهداف ثابت یا متحرک برخورد کنند، اما موشک های بالستیک با استفاده از سوخت تا نقطه اوج می روند و در بعضی از موشک های بالستیک امکان دارد از جاذبه زمین نیز در جهت افزایش سرعت برخورد موشک به اهداف استفاده شود.
بیشتر بخوانید: سوخت موشک چیست؟
5 – موشکهای کروز را می توان بر اساس این که از خشکی، دریا یا زیر دریا و هوا پرتاب می شوند، دسته بندی کرد اما در عوض موشکهای بالستیک را اغلب بر اساس طول مسافتی (برد موشک) که طی می کنند و البته کاربردی که دارند به انواع و دسته های مختلف تقسیم می کنند.
6 – رهگیری موشکهای بالستیک بسیار سخت تر است، چون برخی از انواع این موشکها به صورت عمود بر روی هدف خود فرود می آیند و آن را متلاشی می نمایند. هر چند در آینده ای نه چندان دور این قابلیت به موشک های کروز نیز اضافه خواهد شد.در ضمن موشک های بالستیک هم اندازه با موشکهای کروز بسیار سریعتر حرکت می کنند. گاهی سرعت موشک های بالستیک به 5 کیلومتر بر ثانیه هم می رسد.
7 – تفاوت موشک بالستیک و موشک کروز برای ارتش های جهان از نظر هزینه قابل توجه می باشد، موشکهای کروز ارزانتر از موشکهای بالستیک می باشند اما موشک های بالستیک سلاح بسیار ترسناک تر و مخوفی هستند.
8 – موشکهای بالستیک مسیری قوسی را در طول کل مسیر خود طی می کنند، اما موشکهای کروز اغلب مسیر مستقیم را طی می کنند البته به جز موشکهایی که قابلیت هدایت و کنترل از راه دور دارند.
9 – موشکهای بالستیک دوربرد و میان برد اغلب برای حمل کلاهک هسته ای کاربرد دارند، ولی موشکهای کروز برای حمل مواد منفجره استفاده می شوند.
کلام آخر در مورد تفاوت موشک بالستیک و موشک کروز
با تفاوت موشک بالستیک و موشک کروز آشنا شدیم، با توجه به پیشرفت شگرف فناوری های جدید بعید نیست کم کم مرز بین موشک های بالستیک و کروز برداشته شود. چرا که هم اکنون موشک های بالستیک نیز قابلیت کنترل از راه دور را برای تطبیق با حرکت های جزئی و احتمالی هدف خود را پیدا نموده اند و موشک های کروزی نیز ساخته شده اند که قابلیت حمل کلاهک هسته ای را دارند.
اما می توان اصلی ترین و مهم ترین تفاوت موشک بالستیک و موشک کروز را در این دانست که موشک بالستیک برای نابودی کلی هدف ثابت طراحی شده است که ممکن است در مسافت بسیار دوری قرار داشته باشد اما موشک کروز برای اهداف متغیر در حال حرکت می باشد و به همین دلیل اصلی‌ترین ویژگی آن پیگیری هدفش می باشد. حکومت ها برای نابودی دشمنان خود از این سلاح های مخوف استفاده می نمایند.
آسمان ایکس مشاور تخصصی طراحی و ساخت انواع سامانه های هدایت پذیر از دور (سهپاد)
سوالات خود را از طریق بخش نظرات زیر با ما در میان بگذارید و برای مشاوره ساخت انواع سامانه های هدایت پذیر از دور با ما در تماس باشید.
منابع:
https://www.eletimes.com/information-difference-cruise-ballistic-missiles
https://science.howstuffworks.com/difference-ballistic-cruise-missile.htm
سلام خدا قوت 👍👍
درباره وزن موشکها قدرت تخریب و اگه میشه بهترین موشک ایرانی در هر دو نوع رو معرفی کنید
سلام ممنون از نظرتون
موشکهای کروز ایران و موشکهای بالستیک ایران در لینک‌های درج شده معرفی شده است.
سلام
مشخصات فنی موشک ها جزو موارد استراتژیک محسوب می شوند و معمولا اطلاعات دقیقی از آن ها در دسترس نیست مگر اینکه تکنولوژی آن ها قدیمی باشد.
بسیار عالی و مفید بود.
سلام
موشکهایی که صدام زمان جنگ به شهرهایمان میزد از چه نوع بود ممنون
طبیعتا بنا بر مسافتی که باید طی میشد و اینکه اهداف ثابت بودند از موشکهای بالستیک مخصوصا اسکات شوروی استفاده میکرد
ممنون از توضیحات جامع و کامل
جالب بود ولی نگفتید تفاوت موشک با باله های پایین تنه یا بالا تنه ایا کروز و یا بالستیک بودن در طراحی شکل و مکان قرار گیری روی بدنه موشک از قانون دینامیک پیروی میکند یا میتواند ایده جدیدی باشد
طراحی انواع باله ها بر روی موشکها فقط بنا به قدرت مانور و نقطه زن بودن آنها می باشد و در هر دو نوع موشک کاربرد دارد و چیزی نیست که باعث تفکیک انواع موشکها از هم بشود
برای مستقل ماندن! بایدقوی بشویم…
مطلب بسیار مفید و مختصر است . کاش با توجه به سطح دانش و توقع مخاطبین به روز رسانی هایی اعمال شود.
متشکرم
سلام
باتوجه به اینکه موشکهای قدیمی‌تر مثل اسکاد دارای کنترل از راه دور نبودن چطوری با مسافت بالای ۵۰۰ کیلومتر به نقطه موردنظر باخطای ناچیز میخوردن؟
سلام دوست عزیز، اسکاد نوعی راکت است و مدل پرتاب آن بر اساس موقعیت جغرافیایی است. البته خطای آن نیز ناچیز نیست.
دیگه وقت رونمایی سلاحهای موشکیه که بخاطر سرعت بسیار زیاد مشهور به موشکهای نامرئی یا دیده نشده هست ،یاعلی فقط موقع حرکت و اثابت رویت می شوند
دوربینهای روی موشک زمان برخورد همگی نابود میشوند پس چگونه لحظات پس از برخورد نمایش داده میشود
دوربین های روی موشک نهایتا تا لحظه برخورد تصویر ارسال میکنند. اگر تصویری از زاویه دیگر در لحظه و بعد از برخورد موجود باشد مربوط به تصاویر ماهواری یا دوربین های نظارتی دیگر است.
مطالب خیلی عالی و قابل فهم برای همه بود ، ممنونم ، لطفاً بروزرسانی را فراموش نکنید .