آرکیو ۱۷۰(RQ170)، پهپادی که به دام سپاه ایران افتاد

پهپاد آرکیو ۱۷۰ ایرانی، یک نمونه کپی از پهپاد RQ170 آمریکایی است که توسط کارشناسان هوا و فضای سپاه پاسداران و به صورت مهندسی معکوس تولید شده است.
این پهپاد که از نوع لاکهید مارتین آرکیو ۱۷۰ سنتینل و ملقب به جانور قندهار است ، در ۱۳ آذر ماه سال ۱۳۹۰ در مرزهای شمال شرقی کشور و در حوالی شهر بردسکن، در حالی که در حین انجام ماموریت شناسایی بر فراز آسمان ایران بود، به دام رزمندگان پدافند هوایی نیروی هوا فضای سپاه افتاد.
نمونه ایرانی آن در تاریخ ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ رونمایی شد و فیلم پرواز آن در روز چهارشنبه ٢١ آبان ماه همان سال از سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد.

برای آشنایی بیشتر باپهپادهای ایرانکلیک کنید.

پهپاد لاکهید مارتین آرکیو ۱۷۰ سنتینل ملقب به جانور قندهار

لاکهید مارتین آرکیو-۱۷۰ سِنتینل (به انگلیسی: Lockheed Martin RQ170 Sentinel) یک هواپیمای بدون سرنشین شناسایی است که توسط شرکت لاکهید مارتین ساخته شده و توسط نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا در عملیات بلندمدت آزادی (جنگ افغانستان) مورد استفاده قرار گرفته‌است.
از مشخصات این پهپاد اطلاعات اندکی به بیرون درز پیدا کرده‌است، اما کارشناسان نظامی معتقدند که این پهپاد، رادارگریز بوده و دارای ابزارهای شناسایی است از پهپادهای هم خانواده این نوع پهباد MQ170 بوده که قابلیت حمل مهمات را داراست این پهپاد بیشتر به عنوان ابزاری برای جاسوسی استفاده می‌شود.

نخستین بار از این پهپاد جاسوسی در افغانستان و طی «عملیات آزادی پایدار» استفاده شد، به همین خاطر به این پهپاد لقب جانور قندهار داده شده‌است.

بیشتر بخوانید : بزرگترین پهپاد ایران

مشخصات پهپاد آرکیو 170

همانطور که اشاره شد ، این پهپاد توسط شعبه توسعه برنامه های پیشرفته (اسکانک ورکس) شرکت لاکهید مارتین طراحی شده است.

پهپاد RQ170 دارای یک موتور و بالی با لبه حمله مستقیم است و کارشناسان نظامی معتقدند که دارای قابلیت رادارگریزی و ابزارهای شناسایی و احتمالا قادر به حمل سلاح نیز هست.

آرکیو ۱۷۰ بخشی از پروژه فوق سری سازمان سیا است و اطلاعات آن کاملا فوق سری و محرمانه است، به همین دلیل مشخصات دقیقی از آن منتشر نشده است.

در یک نگاه کلی این پهپاد یک بال پرنده شبیه به طرح بمب افکن پنهان ، کار B-2 نیروی هوایی آمریکا است که به منظور انجام عملیات های شناسایی بر فراز حریم هوایی متخاصم طراحی شده است و مشخصات کلی نمونه آمریکایی آن به شرح زیر است:

• طول: ٤.٥ متر
• دهنه بال: ١٩.٩٩ متر
• ارتفاع: ١.٨ متر (تقریبی)
• سقف پرواز: ١٥٠٠٠متر (تقریبی)
• نیروی محرکه: یک موتور توربوفن Garrett TFE731 یا General Electric TF34
• سازنده: لاکهید مارتین
• ورود به خدمت: سال ٢٠٠٧
• کاربر: نیروی هوایی آمریکا
• تعداد ساخته شده: ٢٠ فروند (تخمینی)

موتور آرکیو ۱۷۰

سردار حاجی‌زاده در تشریح ویژگی‌های این پهپاد به‌‌ خصوص موتور آن گفته بود: موتور این پهپاد، اختلاف دما با محیط ایجاد نمی‌کند و به همین خاطر با حسگر حرارتی قابل ردگیری نیست. صدای موتور از مسافتی خاص به بعد، قابل شنیدن نیست و ابر سفید نیز به جا نمی‌گذارد. همچنین رنگ پهپاد به‌ گونه‌ای است که از فاصله‌ای خاص به بعد قابل رؤیت نیست.

رنگ خاکستری متوسط این پهپاد نیز اشاراتی به مقدورات پروازی آن دارد.

در ارتفاع بسیار زیاد(بیش از ٦٠ هزار فوت معادل ١٨ کیلومتر) ، رنگ بسیار تیره بهترین پوشش بصری را حتی در روشنایی روز فراهم می کند. زیرا نور بسیار کمی در پس زمینه وجود دارد که آن هم به دلیل رطوبت و ذرات غبار در ارتفاعات پایین تر پراکنده می شود.
در نتیجه پهپاد آرکیو 170 ، یک هواپیمای ارتفاع متوسط است که احتمال نمی رود در ارتفاع بیش از ٥٠ هزار فوت(١٥ کیلومتر) پرواز کند. این ارتفاع پروازی، در ضمن امکان استفاده از موتور های جت تجاری تولیدی را ساده تر می کند.

بیشتر بخوانید : اولین پهپاد جت ایران

ویژگی های مهم RQ170

نخستین ویژگی این هواپیمای بدون سرنشین که باعث شده در نوع خود منحصر به‌فرد باشد، توانایی تقریبا مهارناپذیر رادارگریزی آن است.
اطلاعات موجود نشان می دهد این پهپاد توسط رادارهای معمولی برد بلند (حتی انواع بسیار پیشرفته آن) به هیچ وجه قابل رهگیری نیست و رادارهای برد کوتاه VHF نیز تنها در صورتی قادر به مشاهده آن –آن هم به سختی– هستند که پهپاد کمتر از ٤٠ کیلومتر با آنها فاصله داشته باشد؛ اتفاقی که وقوع آن تقریبا محال است.
ویژگی رادار گریزی این پهپاد ناشی از پوشش بسیار مخصوصی است که تمام سطح آن را پوشانده و بسیاری از کشورهای جهان از جمله روسیه و چین سال های طولانی است که به دنبال دست یابی به فرمول و مشخصات ساختمانی آن هستند.

دومین ویژگی این پهپاد که انتقال آن به ایران نگرانی بسیار جدی امریکایی ها را برانگیخته آن است که این فناوری RQ 170 شباهتی جدی به فناوری بمب افکن های B-2 و همچنین جنگنده بمب افکن F-35 دارد که جزو پیشرفته ترین و در عین حال محرمانه ترین فناوری های نظامی امریکا محسوب می شود.

سومین ویژگی هواپیمای بدون سرنشین امریکایی که در اختیار ایران است، مربوط به موتورهای بسیار پیشرفته آن است که عملا به آن امکان می دهد به جای چند ساعت، چند روز در در هوا باقی بماند.

ویژگی چهارم پهپاد RQ170 مربوط به توانایی های جنگ الکترونیک آن به‌ویژه در دو حوزه خاص است.
نخست اینکه این پهپاد می تواند مجموعه ارتباط رادیویی با سیم و بی سیم در اطراف منطقه پروازی خود را تا شعاعی بزرگ شنود کند و دوم اینکه قادر است در منطقه پروازی خود در صورت لزوم اختلالات الکترونیکی وسیع ایجاد کند.

ویژگی پنجم هواپیمای بدون سرنشین RQ170 استقرار رادارهای فوق پیشرفته “سار” بر روی آن است که هیچ نمونه مشابهی در جهان ندارد. منابع غربی نام این رادار را AESA ذکر کرده اند.

ششمین ویژگی این پهپاد مربوط به دوربین ها، لنزها و سنسورهای نصب شده بر روی آن است که به آن یک توانایی منحصر به‌ فرد تصویربرداری جاسوسی می دهد. این دوربین ها دارای توان تصویر برداری با وضوح بسیار بالا در هر شرایط جوی و همچنین دارای قدرت تفکیک منحصر به‌فرد هستند.

بیشتر بخوانید : مشخصات پهپاد شاهد ۱۲۹

توانایی آرکیو ۱۷۰ در جمع‌آوری اطلاعات

می‌توان مهمترین ویژگی”جانور قندهار” که برخی از تحلیلگران حتی مهمتر از تکونولوژی راداگریزی آن می‌دانند، استفاده از راداراها و حسگرهای فوق مدرن اپتیکی برای شناسایی و اسکن منطقه‌ای تحت ماموریت این پرنده دانست. ویژگی‌هایی که به RQ170 امکان در اختیار داشتن قدرت دیدن، شنیدن و بوییدن از فاصله‌های بسیار دور و با وضوح بالا را داده است.

خاصیت بکار رفته در این حسگرهای اپتیکی به نحوی است که به پهپاد آرکیو ۱۷۰ امکان می‌دهد از ارتفاعی چندین هزار پایی، با اسکن چهره و حرکات اشخاص، افراد را تشخیص داده و به درستی شناسایی کند.
این در حالی است که حسگرهای صوتی “جانور قندهار” این امکان را به پهپاد شکار شده توسط ایران می‌دهد که امکان شنود همه امواج صوتی موجود در یک محدوده مشخص جغرافیایی را براحتی در اختیار داشته باشد.

تکنولوژی بسیار پیشرفته رادار AESA

استفاده از تکنولوژی بسیار پیشرفته رادار AESA که علاوه بر جنگنده F35 در این پهپاد نیز به کار گرفته شده است، موجب شده تا قابلیت تشخیص و تحلیل امواج مختلف با کیفیت و وضوح بالا در اختیار این پرنده کوچک باشد.

و اینها همه در حالی است که حسگرهای RQ170 قادر به تشخیص وجود مواد شیمیایی و مواد رادیواکتیو در یک محدوده مشخص و میزان تراکم آن مواد در منطقه مذکور هستند.

پیتر سینگر از موسسه بروکینگز نیز در این زمینه می‌گوید: ” حسگرهای تعبیه شده در هواپیمای بدون سرنشین امریکا ارزشمندتر از قابلیت های رادار گریز آن است این فناوری پیچیده اپتیکی استفاده کنندگان از پهپاد آمریکایی را قادر می سازد تا مظنونان تروریستی را از فاصله ده‌ها هزارپایی در هوا به درستی شناسایی کنند . اگرچه برخی از ابزار و ماشین آلات بکار رفته در این پهپادها بخوبی شناخته شده و معلوم است ولی اطلاع از برخی دیگر از جنبه ها به ویژه حسگرهای آن برای کشورهایی مانند چین با اهمیت و حساس خواهد بود .”
وی ادامه می‌دهد: “این هواپیماهای بدون سرنشین علاوه بر تصاویر ویدئویی،‌ تجهیزات و سنسورهای رهگیری خاصی دارند که قادرند حتی میزان اندکی از ایزوتوپ های رادیواکتیو و دیگر مواد شیمیایی را تشخیص داده و تحقیقات هسته ای را برملا کند.”
سینگر می افزاید: “‌ این پهپاد قطعا به مثابه جواهری گرانبها می ماند که در شرایط کنونی به دست آنها افتاده است ولی هر چه هست یکی از حسگرهای بکار رفته در هواپیماهای سنتینل یک AESA است که از رادارهای بسیار پیشرفته محسوب می شود در واقع موجب می شود نسل آینده پهپادهای ما با نسل حاضر فرق کند و این تفاوت فقط به هواپیماهای بدون سرنشین مربوط نمی شود بلکه هواپیماهای سرنشین دار مانند اف – 22 و اف – 35 را هم در بر خواهد گرفت.”
از سوی دیگر آنچه “جانور قندهار” را در مقایسه با ماهواره‌ها و رادارهای جاسوسی، به ابزاری محبوب برای سرویس جاسوسی امریکا تبدیل کرده است، بجز امکاناتی همچون شنود، تصویربرداری و تحلیل تصاویر، تشخیص مواد شیمیایی و رادیو اکتیو و سیستم‌های قدرتمندی راداری، قابلیت اسکن و تمرکز بر یک محدوده خاص جغرافیایی برای مدتی طولانی و بصورت مستمر است.

بیشتر بخوانید : پهپاد گلوبال هاوک(RQ-4 Global Hawk)، بزرگترین پهپاد دنیا

چنانکه ماهواره‌های جاسوسی معمولا به گونه‌ای طراحی می‌شوند که در هر شبانه روز یکبار به دور زمین بچرخند و بر این اساس امکان دریافت اطلاعات از هر نقطه زمین را تنها برای دقایقی خواهند داشت و این در حالی است که پهپاد RQ170 به دلیل رادارگریز بودن، می‌تواند ساعت‌ها بر یک محدوده خاص جغرافیایی متمرکز شده و بدون جلب توجه از آن محدوده اطلاعات جمع آوری کرده و به مرکز فرماندهی خود ارسال کرده و این پهپاد را قادر به اجرای عملیات شناسایی بیست و چهار ساعته می‌کند. عملیاتی که از عهده ماهواره ها خارج است.
در همین زمینه، دنیس گورملی، کارشناس موشکی و پهپاد در دانشگاه پیتسبورگ در گفتگویی با نیویورک تایمز می‌گوید: ” زیر نظر گرفتن ایران کار تازه ای نیست. ماهواره های امریکا سال‌هاست بر روی تاسیسات هسته ای، پایگاه های موشکی و دفاعی ایران تنظیم شده‌اند. اما پهپاد آرکیو ۱۷۰ که می تواند در ارتفاع پنجاه هزار پایی پرواز کند در راستای این تلاش ها از اهمیت خاصی برخوردار است. زیرا در حالیکه یک ماهواره در حال چرخش می تواند فقط چند دقیقه مکانی را تحت نظر بگیرد، یک هواپیمای بدون سرنشین می‌تواند به آهستگی حرکت و ساعت ها تصویر تهیه کند و در نتیجه می‌تواند سرنخ های مهمی پیرامون کاری که در حال انجام است، تجهیزات استفاده شده و میزان نیروی کار تهیه کند. ”

به نظر می‌رسد تنها دستیابی به فناوری اپتیکی و راداری این پهپاد پیشرفته، می‌تواند ایران را به مرزهای دانش اپتیک پرتاب کند. دستاوردی که تنهای یکی از دستاوردهای مهم شکار پهپاد امریکایی توسط پدافند هوایی ایران است.

ساخت پهپاد سیمرغ و صاعقه با استفاده از مهندسی معکوس پهپاد rq170

سپاه پاسداران با استفاده از روش مهندسی معکوس rq170،موفق به تولید دو مدل پهپاد دیگر، به نام‌های؛ سیمرغ(آرکیو ۱۷۰ ایرانی) و صاعقه، شد.

پس از شکار نمونه آمریکایی این پهپاد و در مهرماه سال ٩٢جانشین فرمانده کل سپاه درباره آن اعلام کرد:
تمام حافظه‌ ها و کامپیوترهای آرکیو 170 رمزگشایی شده و در آینده نزدیک اخبار خوشی از آرکیو 170 و بهینه سازی‌هایی که نیروهای ما روی مدل معکوس‌شده آن انجام داده‌اند، اعلام خواهد شد.

بعد از آن خبرها ادامه داشت تا در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ سپاه پاسداران رسما اعلام کرد که نمونه ایرانی rq170 با روش مهندسی معکوس  ساخته شده است و از مردم خواست که یک نام برای این پهپاد پیشنهاد بدهند و چند روز بعد، با انتخاب مردم،سیمرغ نام نسخه ایرانی آر کیو 170 شد.

دو سال بعد و در مهرماه سال ٩٥در جریان بازدید دریابان شمخانی دبیر شورای عالی امنیت از نمایشگاه دستاوردهای پهپادی نیروی هوافضای سپاه نمونه هایی از پهپاد صاعقه که همان پهپاد آرکیو -170 ایرانی بود مجهز به بمب به نمایش در آمد.

بیشتر بخوانید : پهپاد صاعقه ، اولین پهپاد بمب افکن ایرانی

منابع :

ویکی پدیا فارسی

تین نیوز